Dat werken met ZZP’ers niet alleen in fiscaal opzicht kan leiden tot problemen, maar ook arbeidsrechtelijk de nodige nadelige consequenties kent, blijkt uit het (lang verwachte) uitspraak van de Hoge Raad van 24 maart 2023.
Wat is er aan de hand?
Maaltijdbezorger Deliveroo besloot in 2018 om de arbeidsovereenkomsten van haar maaltijdbezorgers niet te verlengen en alle maaltijdbezorgers als zelfstandig werkend ondernemer in te huren. De betreffende ZZP’er kon zich door middel van een app beschikbaar stellen voor het verrichten van bezorgwerkzaamheden. Hij maakte daarbij gebruik van een eigen vervoermiddel, meestal een fiets en kon tegen een geringe vergoeding een tas van Deliveroo kopen, waarin de bestelde maaltijden konden worden vervoerd. Per bezorgde maaltijd ontving de bezorger van Deliveroo een vergoeding. Uitbetaling van de vergoeding vond per twee weken plaats op basis van een door Deliveroo zelf opgestelde factuur. Eventueel zou de bezorger de maaltijd ook door een ander dan hemzelf mogen laten bezorgen, maar in de praktijk werd van deze mogelijkheid nauwelijks gebruik gemaakt.
Lagere rechters
Vakbond FNV was van mening dat onder deze omstandigheden nog steeds sprake was van een arbeidsovereenkomst, omdat de bezorgers nog steeds onder gezag van Deliveroo werkzaam waren. Om die reden startte het FNV met succes een procedure bij de kantonrechter. Deliveroo was het met deze uitkomst niet eens en ging in hoger beroep bij het Gerechtshof. Ook het Gerechtshof stelde het FNV in het gelijk. Het Gerechtshof was van mening dat de bezorgers onder gezag van Deliveroo hun werkzaamheden verrichtten. Het enkele feit dat de bezorgers zich mochten laten vervangen, maakte voor het Gerechtshof niet uit. Dit kwam in praktijk nauwelijks voor en volgens het Gerechtshof is vervanging ook binnen een arbeidsovereenkomst mogelijk.
De Hoge Raad heeft gesproken
Deliveroo stelde tegen deze uitspraak cassatieberoep in bij de Hoge Raad. Uiteindelijk, na twee keer te zijn uitgesteld, is op 24 maart 2023 door de Hoge Raad arrest gewezen. De Hoge Raad wees het cassatieberoep van Deliveroo af en bevestigde de uitspraak van het Gerechtshof. De Hoge Raad benoemde een groot aantal feiten en omstandigheden op basis waarvan beoordeeld moet worden of de werkzaamheden op basis van een arbeidsovereenkomst dan wel als zelfstandige worden verricht. Daarbij geldt geen rangorde. In mindere mate dan het voorafgaande advies dat de Advocaat Generaal aan de Hoge Raad heeft gegeven, is de inbedding van het werk binnen de organisatie een bepalend criterium. Aan dit vereiste is door de Hoge Raad net zoveel belang gehecht als bijvoorbeeld de vraag naar de hoogte van de beloning en hoe deze bepaald wordt en of degene die de werkzaamheden verricht zich in het economisch verkeer als ondernemer gedraagt.
Omdat zowel de Nederlandse als de Europese wetgever al aandacht hebben voor de positie van de zelfstandig ondernemer ten opzichte van een werknemer op basis van een arbeidsovereenkomst, voelt de Hoge Raad zich helaas niet geroepen om op dit gebied nadere regels of uitgangspunten te formuleren. Het is dus aan de wetgever om met oplossingen te komen.
Conclusie
Voor de werkenden bij Deliveroo betekent de uitspraak van de Hoge Raad in elk geval dat zij nog achterstallige loonbetalingen kunnen afdwingen. Maar ook voor de arbeidsrechtpraktijk is dit arrest van de Hoge Raad belangrijk. Afhankelijk van feiten en omstandigheden kunnen ZZP’ers een beroep doen op de arbeidsrechtelijke status zoals werknemers met een arbeidsovereenkomst deze kennen. Dit houdt onder meer in betaling van het minimumloon, loondoorbetaling bij ziekte, recht op vakantiegeld en vakantiedagen en ontslagbescherming.
De wetgever is nu aan zet en op 3 april jl. heeft minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de Tweede Kamer een brief gestuurd met daarin plannen voor hervorming van de arbeidsmarkt.
Uiteraard houden de juristen van Kab Accountants en Belastingadviseurs de ontwikkelingen voor u in de gaten en zullen zodra dit mogelijk is u hierover informeren.
