Per 1 juli 2021 treedt de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (Wbtr) in werking. De wet voorziet in een aantal belangrijke wijzigingen voor bestuurders en commissarissen van stichtingen, verenigingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen. De wet heeft als doel de regeling voor het bestuur en toezicht bij de voornoemde rechtspersonen aan te vullen en te verduidelijken. De nieuwe regeling sluit aan bij de al bestaande regels voor het bestuur en toezicht bij de B.V. en de N.V., waardoor de regeling voor alle rechtspersonen zoveel mogelijk gelijk wordt. Met name voor stichtingen en verenigingen heeft de nieuwe wet veel gevolgen.

Toezicht

Hoewel veel stichtingen en verenigingen een toezichthoudend orgaan (Raad van Commissarissen/Raad van Toezicht) hebben ingesteld, bestaat daarvoor op dit moment nog geen wettelijke grondslag. De Wbtr voorziet nu in een wettelijke basis voor een toezichthoudend orgaan voor alle rechtspersonen. Ook regelt de Wbtr dat het voor alle rechtspersonen mogelijk wordt te kiezen voor een ‘one-tier board’, waarbij er sprake is van één bestuur bestaande uit uitvoerende en niet-uitvoerende bestuurders. De niet-uitvoerende bestuurders houden toezicht op de uitvoerende bestuurders.

Tegenstrijdig belang

Voor verenigingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen bestaat op dit moment al een tegenstrijdig belangregeling. Deze regeling bepaalt dat ingeval van een tegenstrijdig belang de Algemene Vergadering één of meerdere personen kan aanwijzen om de rechtspersoon te vertegenwoordigen. Per 1 juli 2021 komt deze regeling te vervallen. De stichting kent nog geen tegenstrijdig belangregeling.

Per 1 juli 2021 wordt voor alle rechtspersonen eenzelfde tegenstrijdig belangregeling ingevoerd. Deze tegenstrijdig belangregeling houdt in dat een bestuurder of commissaris niet mag deelnemen aan de besluitvorming over een onderwerp waarbij hij of zij een persoonlijk belang heeft dat tegenstrijdig is aan het belang van de rechtspersoon. Heeft de enig bestuurder of hebben alle bestuurders een tegenstrijdig belang, dan wordt het besluit genomen door de Raad van Commissarissen en bij het ontbreken daarvan door de Algemene Vergadering. Voor de stichting geldt een afwijkende regeling, omdat de stichting geen Algemene Vergadering kent. Heeft de stichting ook geen Raad van Commissarissen, dan blijft het bestuur bevoegd het besluit te nemen, maar dienen de overwegingen die aan het besluit ten grondslag liggen, schriftelijk vastgelegd te worden.

Omdat de tegenstrijdig belangregeling van dwingend recht is, is een oude regeling in de statuten, die afwijkt van de nieuwe regeling niet meer geldig. Een statutenwijziging is niet noodzakelijk, maar wel wenselijk om verwarring te voorkomen.

Aansprakelijkheid

De bepaling dat een bestuurder of commissaris in geval van faillissement hoofdelijk aansprakelijk is voor het tekort, in geval van onbehoorlijke taakvervulling welke een belangrijke oorzaak is van het faillissement, wordt ook van toepassing op informele verenigingen, niet-commerciële verenigingen en stichtingen. De uitzondering op de aansprakelijkheidsregeling die op dit moment nog geldt voor informele verenigingen, niet-commerciële verenigingen en stichtingen, komt per 1 juli 2021 te vervallen.

Verder wordt voor commissarissen een regeling met betrekking tot hoofdelijke aansprakelijkheid ingevoerd. Een commissaris kan vanaf 1 juli 2021 ook aansprakelijk worden gesteld voor het handelen van andere commissarissen, tenzij hem geen ernstig verwijt kan worden gemaakt en hij niet nalatig is geweest in het treffen van maatregelen om de gevolgen van de onbehoorlijke taakvervulling af te wenden.

Beperking meervoudig stemrecht

De Wbtr komt met een regeling voor het meervoudig stemrecht. De regeling houdt in dat een bestuurder of commissaris meer dan één stem kan uitbrengen, maar dat een bestuurder of commissaris nooit meer stemmen kan uitbrengen dan de andere bestuursleden of commissarissen bij elkaar.

Een van deze nieuwe regeling afwijkende bepaling in de statuten, blijft geldig tot de eerstvolgende statutenwijziging, maar maximaal gedurende vijf jaar na de inwerkingtreding van de Wbtr. Is er in de statuten een afwijkende regeling opgenomen, dan is het aan te raden om de statuten uiterlijk 1 juli 2026 te wijzigen.

Ontstentenis en belet

In de statuten van stichtingen, verenigingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen moet verplicht een ontstentenis en beletregeling voor zowel het bestuur als, indien van toepassing, de raad van commissarissen worden opgenomen. Van ontstentenis en belet is sprake indien een bestuurder tijdelijk (bijvoorbeeld ziekte) of permanent (bijvoorbeeld door overlijden of ontslag) zijn functie niet meer kan uitoefenen.

In het kader van de overgangsregeling, is het niet nodig om de statuten direct na inwerkingtreding van de wet aan te passen. Bij het ontbreken van een ontstentenis en beletregeling, dienen de statuten daarop bij de eerstvolgende statutenwijziging aangepast te worden.

Statutenwijziging noodzakelijk?

De Wbtr treedt per 1 juli 2021 in werking en wordt direct van kracht. De Wbtr verplicht echter niet tot een directe statutenwijziging. Bij een eerstvolgende statutenwijziging moeten de statuten wel aan de nieuwe wet worden aangepast. Het is in veel gevallen echter wel aan te raden om niet te lang te wachten met het wijzigen van de statuten. Sommige statutaire bepalingen die strijdig zijn met de Wbtr dienen als niet geschreven te worden beschouwd. Het risico bestaat dan dat de statutaire regeling wordt gevolgd, terwijl deze niet langer geldig is. Om verwarring te voorkomen is het daarom aan te raden de huidige statuten goed tegen het licht te houden en waar nodig te zorgen dat deze in overeenstemming gebracht worden met de Wbtr.

Daarnaast is het in verband met de uitbreiding van de aansprakelijkheid voor informele verenigingen, niet-commerciële verenigingen en stichtingen goed om de dekking van uw aansprakelijkheidsverzekering na te kijken.

Heeft u vragen over de nieuwe regeling? Neem dan contact op met onze juristen.

Dit artikel is geschreven door Claire Vrolijk, jurist.